2014 પછી રેલવેના તમામ લિસ્ટેડ જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમોને નવરત્નનો દરજ્જો મળ્યો
ભાવનગર
ભારત સરકારે કેટરિંગ અને ટુરિઝમ કોર્પોરેશન (IRCTC) અને ઇન્ડિયન રેલ્વે ફાઇનાન્સ કોર્પોરેશન (IRFC) ને નવરત્ન કંપનીઓ તરીકે અપગ્રેડ કરવાને મંજૂરી આપી છે. IRCTC ભારતની 25મી અને IRFC 26મી નવરત્ન કંપની બની છે. કેન્દ્રીય રેલ્વે મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે IRCTC અને IRFC ની ટીમને નવરત્ન દરજ્જો મળવા બદલ અભિનંદન પાઠવ્યા. રેલ્વે મંત્રીએ કહ્યું, અમને એ જણાવતા આનંદ થાય છે કે 2014 પછી, રેલ્વેના તમામ 7 સૂચિબદ્ધ PSU ને નવરત્ન દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે. જે અંતર્ગત જુલાઈ 2014 માં CONCOR ને, મે 2023 માં RVNL ને, ઓક્ટોબર 2023 માં IRCON અને RITES ને, ઓગસ્ટ 2024 માં RailTel ને અને હવે IRCTC અને IRFC ને આ દરજ્જો મળ્યો. રેલ્વે મંત્રીએ તેને એક મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધિ ગણાવી અને કહ્યું કે તે માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના રેલ્વે ક્ષેત્રમાં પરિવર્તન તરફના કેન્દ્રિત અભિગમને પ્રતિબિંબિત કરે છે. આ પ્રસંગે તેમણે નાણાં મંત્રીનો આભાર પણ વ્યક્ત કર્યો.
આઈઆરસીટીસી
IRCTC એ રેલ્વે મંત્રાલય હેઠળનું એક સેન્ટ્રલ પબ્લિક સેક્ટર એન્ટરપ્રાઇઝ (CPSE) છે જેની વાર્ષિક આવક ₹4,270.18 કરોડ, ચોખ્ખો નફો (PAT) ₹1,111.26 કરોડ અને ચોખ્ખી કિંમત ₹3,229.97 કરોડ છે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24 માં, કંપનીએ ₹3,229.97 કરોડની કુલ સંપત્તિ મેળવી હતી. IRFC એ રેલવે મંત્રાલયનું એક સેન્ટ્રલ પબ્લિક સેક્ટર એન્ટરપ્રાઇઝ (CPSE) પણ છે જેનું વાર્ષિક ટર્નઓવર ₹26,644 કરોડ, ચોખ્ખો નફો (PAT) ₹6,412 કરોડ અને ચોખ્ખી કિંમત ₹49,178 કરોડ છે.
IRCTC વર્ષ 2025 માં કેટરિંગ, પર્યટન અને ઓનલાઈન ટિકિટિંગ સેવાઓમાં શ્રેષ્ઠતાના 25 વર્ષની ઉજવણી કરી રહ્યું છે, તેથી નવરત્નનો દરજ્જો એક મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધિ છે. આ વર્ષોથી હોસ્પિટાલિટી, ટ્રાવેલ અને ટુરિઝમ ક્ષેત્રમાં કોર્પોરેશનની કાર્યકારી શ્રેષ્ઠતાનો પુરાવો છે.
નવરત્ન જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમો વૈશ્વિક સ્પર્ધાત્મક બજારમાં ભારતનું સ્થાન વધારીને આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહન આપીને રાષ્ટ્ર નિર્માણમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. આ સિદ્ધિ IRCTC ને મુસાફરી, પર્યટન અને આતિથ્ય ક્ષેત્રોમાં તેની કામગીરીનો વિસ્તાર કરવામાં અને તેની સેવા ઓફર વધારવામાં મદદ કરશે.
આઈઆરએફસીસી
રેલ્વે મંત્રાલય હેઠળની એક અગ્રણી નાણાકીય સંસ્થા, ઇન્ડિયન રેલ્વે ફાઇનાન્સ કોર્પોરેશન (IRFC) ને ભારત સરકાર દ્વારા પ્રતિષ્ઠિત નવરત્ન દરજ્જો એનાયત કરવામાં આવ્યો છે. આ માન્યતા ભારતના રેલ્વે માળખાગત સુવિધાને ટેકો આપતા સેન્ટ્રલ પબ્લિક સેક્ટર એન્ટરપ્રાઇઝ (CPSE) પૈકીના એક તરીકે IRFC ની સફરમાં એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ છે.
૧૨ ડિસેમ્બર, ૧૯૮૬ના રોજ ૧૦૦% સરકારી માલિકીની એન્ટિટી તરીકે સ્થાપિત, IRFC ભારતીય રેલ્વેના વિસ્તરણ અને આધુનિકીકરણ માટે ભંડોળ પૂરું પાડવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહી છે. ૩૧ માર્ચ, ૨૦૨૪ સુધીમાં ૨૬,૬૦૦ કરોડ રૂપિયાથી વધુની આવક અને ૬,૪૦૦ કરોડ રૂપિયાથી વધુના કર પછીના નફા સાથે, IRFC હવે ભારતમાં ત્રીજી સૌથી મોટી સરકારી NBFC બની ગઈ છે.
નવરત્ન દરજ્જો મેળવવાના ફાયદા:
નવરત્ન દરજ્જો PSUs ને અનેક લાભો પૂરા પાડે છે, જેમ કે:
નાણાકીય સ્વાયત્તતા
તેઓ સીધા સરકારી હસ્તક્ષેપની જરૂર વગર સંયુક્ત સાહસો, પેટાકંપનીઓ બનાવી શકે છે અને મર્જર અથવા એક્વિઝિશન કરી શકે છે.
કાર્યકારી સ્વતંત્રતા
તેઓ સ્વતંત્ર રીતે વ્યવસાય અને રોકાણના નિર્ણયો લઈ શકે છે, જેનાથી તેઓ ખાનગી ક્ષેત્રની કંપનીઓ સાથે સ્પર્ધા કરી શકે છે.
તેમને માનવ સંસાધનોનું સંચાલન કરવામાં સરળતા રહે છે, જેમાં બજાર અનુસાર યોગ્ય પગાર પર વ્યાવસાયિકોને નોકરી પર રાખવાનો સમાવેશ થાય છે.
વૈશ્વિક વિસ્તરણ
તેઓ કડક અમલદારશાહી અવરોધો વિના આંતરરાષ્ટ્રીય બજારોમાં પ્રવેશ કરી શકે છે, વ્યૂહાત્મક જોડાણો બનાવી શકે છે અને વૈશ્વિક સ્તરે વિસ્તરણ કરી શકે છે.
બજારમાં સારી સ્થિતિ
નવરત્ન કંપનીઓ નાણાકીય રીતે સ્થિર માનવામાં આવે છે અને રોકાણકારોનો વધુ વિશ્વાસ આકર્ષે છે.
તેમની મજબૂત નાણાકીય કામગીરી તેમને શેરધારકો માટે વધુ સારું વળતર ઉત્પન્ન કરવામાં સક્ષમ બનાવે છે.
